Precedens to wcześniejsze orzeczenie sądu, które służy jako punkt odniesienia w podobnych sprawach. Jego znaczenie różni się w zależności od systemu prawnego – najważniejsze rozróżnienie występuje między systemem common law a systemem prawa kontynentalnego.
Common law vs. system prawa kontynentalnego
Common law (np. Wielka Brytania, USA):
- Precedensy mają moc wiążącą.
- Sędziowie muszą stosować się do wcześniejszych wyroków wyższych instancji (stare decisis).
- Prawo tworzone jest w dużej mierze przez sądy (case law).
System prawa kontynentalnego (np. Polska, Niemcy):
- Precedensy nie są formalnie wiążące.
- Pełnią funkcję pomocniczą: inspirującą, argumentacyjną i stabilizującą.
- Kluczowe znaczenie ma prawo powszechnie obowiązujące (ustawy, kodeksy).
W Polsce orzeczenia Sądu Najwyższego czy Trybunału Konstytucyjnego są często cytowane, ale nie wiążą sądów niższych instancji. Zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
Art. 87 Konstytucji RP
- Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
- Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Dlaczego warto znać pojęcie precedensu?
Dla studentów prawa to praktyczna wiedza, która ułatwia:
- analizę kazusów,
- zrozumienie praktyki orzeczniczej,
- przygotowanie do egzaminów i przyszłej pracy.
Podsumowanie
W systemie common law precedens to fundament orzecznictwa. W prawie kontynentalnym – narzędzie wspierające wykładnię prawa. Niezależnie od systemu, umiejętność pracy z orzeczeniami to kluczowa kompetencja prawnika.
Chcesz wiedzieć więcej? Śledź nasze kolejne wpisy o praktycznym zastosowaniu prawa i przygotowaniach do egzaminów prawniczych!